Petros Markaris na sjell një tablo tmerrësisht të gjallë të Athinës. Me një stil sa të zgjuar e joshës, aq edhe ironik, ai na tregon historinë emocionuese të një krimi, me personazhe tejet realistë”, ka shkruar Frankfurter Allgemeine Zeitung për romanin “Lajmet e natës” të autorit Petros Markaris, përkthyer nga Ines Ekonomi e botuar nën siglën e Botimeve “IDK”. Dy emigrantë shqiptarë gjenden të vrarë në shtëpinë e tyre në Athinë. Për komisar Kosta Haritos, një veteran i policisë kriminale, ky qe veç një krim si shumë të tjerë. Por, kur Jana Karajorgji, një gazetare mjaft e njohur, menjëherë pasi akuzon policinë se s’i kishte shkuar kësaj çështjeje deri në fund dhe njofton se do të dilte në ekran për të thënë të vërtetën, vritet në mënyrë të tmerrshme, komisar Haritos nis të dyshojë: A mos lajmi misterioz që ajo do të njoftonte kishte lidhje me vrasjen e dy shqiptarëve? Kush vallë kishte dashur t’ia mbyllte asaj gojën? Dhe atëherë Kosta Haritos vendos t’i shkojë të vërtetës deri në fund. Skena e ngjarjeve është Athina, një qytet pezull mes Lindjes dhe Perëndimit, të sotmes dhe të shkuarës, i ngjashëm e njëkohësisht i ndryshëm nga metropolet e tjera europiane – teatër i një sërë krimesh të përgjakshme, ku ndërthuren emigrantët klandestinë, ish- spiunë nga Europa e Lindjes, funksionarë të korruptuar, trafikantë organesh dhe gazetarë tepër kureshtarë. Ky është libri i parë i serisë së famshme të “Komisar Haritos”, një personazh ky, i bërë tashmë i famshëm në mbarë botën, që e ka bërë Petros Markaris-in një ndër shkrimtarët e sotëm grekë më të përkthyer. Për “Washington Post” është një libër i bukur, me karaktere komplekse, që na sjell personazhin aq intrigues të komisar Haritos, ndërsa “Le Monde” e ka cilësuar si “një roman plot jetë, gërryes, i ashpër, por edhe plot humor, siç është edhe vetë personazhi i tij qendror, komisar Hariton. Një intrigë policore mjaft interesante… I shkruar vërtet mirë”.
PJESË NGA LIBRI
Shihemi në orën nëntë të çdo mëngjesi. Ai qëndron në këmbë përpara tryezës sime të punës, me vështrim të ngulët mbi mua, jo pikërisht në lartësi të syve, por më lart, diku ndërmjet bazës së ballit dhe qerpikëve. “Jam trap” më thotë. Nuk e thotë me fjalë, por me vështrimin e tij. Unë jam ulur në tryezën time dhe e shoh mu në kokërdhok të syrit, as më lart, as më poshtë. Sepse unë jam eprori i tij dhe mund ta shoh drejt e në sy, ai nuk mundet. “E di që je trap” i them. As mua nuk më del asnjë fjalë nga goja, flet vetëm vështrimi im. Këtë bisedë e bëjmë dhjetë muaj në vit, duke përjashtuar dy muajt që jemi me leje, pesë ditë në javë, nga e hëna deri të premten, pa thënë asnjë fjalë, vetëm me vështrim. “Jam trap”. – “E di që je trap”. Në çdo lloj pune të bie për pjesë një përqindje dështakësh. Nuk mund të kesh vetëm gjeni, do të të qëllojë edhe ndonjë gdhe. Thanasi i përket këtij grupi. Hyri në shkollën për oficerë policie, por nuk e mbaroi. Pas mijëra mundimesh, ia doli të bëhet brigadier dhe aty u rehatua. Asnjë ambicie për më lart. Që ditën e parë që nisi punën, e bëri të qartë që ishte veç një trap. Dhe unë e vlerësova tej mase. Sepse sinqeriteti e shpëtoi nga detyrat e vështira, netët pa gjumë, postblloqet, ndjekjet. E mbajta në zyrë. Ndonjë marrje në pyetje të lehtë, arkivim, mbajtje kontaktesh me mjekun ligjor, ministrinë. Por meqë ka vite që personeli në shërbim është i pamjaftueshëm, vrapojmë pa pasur një minutë për të marrë frymë, ai e ka merak të ma kujtojë çdo ditë që është trap, se mos e harroj dhe gjendet gabimisht në ndonjë makinë patrullimi.
I hedh një sy tryezës dhe vë re që mungojnë kruasani dhe kafeja. Kjo është e vetmja detyrë themelore që ka, të më sjellë çdo mëngjes kafenë dhe kruasanin. Ngre kokën dhe e vështroj i habitur.
– Ku e ke mëngjesin tim sot, Thanas? E harrove? Kur hyra në Policinë e Shtetit hanim kulluri. E fshinim tryezën me pëllëmbë për të hequr susamin, ndërsa përballë nesh ishte ulur ndonjë Dhimo, Menio, apo Llambro, vrasës, grabitës ose hajdut çantash.
Thanasi buzëqesh. – Mori shefi. Ju kërkon urgjent. Tha t’jua sjell më pas mëngjesin.
Duhet të më dojë për atë shqiptarin. E kishin parë t’i vinte rrotull shtëpisë së çiftit që gjetëm të masakruar mesditën e të martës. Dera e shtëpisë qëndroi gjithë mëngjesin hapur, por nuk hynte njeri. E kush futet në një han të pasuvatuar, me një dritare të thyer dhe tjetrën të bllokuar me dërrasa? Edhe hajdutët i pështyjnë. Si përfundim, nga mesdita, fqinja kureshtare, që e shihte derën gjithë mëngjesin hapur dhe asnjë lëvizje, hyri për t’i hedhur një sy. Iu desh një orë për të na njoftuar, sepse i kishte rënë të fikët. Kur mbërritëm, dy gra po përpiqeshin ende ta sillnin në vete duke e spërkatur me ujë, siç bëjnë me peshqit për t’u dukur të freskët.
Burri ishte lakuriq, i shtrirë në dysheme. Gruaja, rreth njëzet e pesë vjeçe, ishte shtrirë me shpinë mbi të. E kishte fytin të prerë nga një goditje me thikë, si t’i kishin hapur një gojë të dytë, nën të vërtetën, për t’ia bërë gjakun të rrjedhë më lehtësisht. Dora e saj e djathtë shtrëngonte kufomën. Nuk di ç’ngjyrë kishte këmisha e natës, por tani ishte flakë e kuqe. Burri pranë saj duhej të ishte nja pesë vjet më i madh. Kishte rënë përmbys dhe trupi i kishte dalë nga dysheku. Sytë dukeshin sikur vështronin ngultas një buburrec që po kalonte atë çast para tyre, pa u ngutur. E kishin goditur pesë herë me thikë në shpinë, tri prej tyre horizontalisht, nga lartësia e zemrës deri në supin e djathtë dhe dy të tjera nën goditjen e mesit, sikur vrasësi të kishte dashur të gdhendte germën F të fjalës “fund”. Pjesa tjetër e shtëpisë kishte pamjen tipike të shtëpive të atyre që ia mbathin nga njëri ferr në tjetrin, me një tryezë të palosshme, dy karrige plastike dhe një furnelë me gaz.
Dy shqiptarë me gurmaz të prerë u interesojnë vetëm televizioneve dhe vetëm nëse kasaphana është veçanërisht tërheqëse dhe të bën të të vijë për të vjellë aty nga ora nëntë, para se të ulesh në tryezë. Njëherë e një kohë kishim kulure dhe grekë. Tani kemi kruasanë dhe shqiptarë.
Na u desh të humbnim një orë për të përfunduar fazën e parë; të fotografonim dy kufomat, të merrnim shenjat e gishtave, të mblidhnim nëpër qese plastike ato pak sende vetjake dhe të vulosnim derën. Mjeku ligjor as që e mori mundimin të vinte. Zgjodhi t’i dorëzoheshin kufomat në morg. Nuk ishte nevoja për hetime. E ç’hetime të bëje? Në shtëpi nuk kishte asnjë dollap. Pesë rreckat e gruas ishin varur në një gançë në mur. Burri i kishte të tijat pranë vetes, në dysheme.
– Nuk do të shohim nëse ka para? – më pyet rreshter Sotiri, i cili është tip i përpiktë.
– Kërko, po gjete gjë, janë të tuat, po nuk ke për të gjetur asnjë qindarkë. Ose nuk kishin gjë, ose i ka marrë vrasësi. Po kjo nuk do të thotë që i vrau për t’i grabitur. Edhe po t’i ketë vrarë për hakmarrje, paratë do t’i merrte gjithsesi. As që bëhet fjalë që njerëz të tillë të gjejnë para dhe t’i lënë aty. Sotiri kontrolloi dhe gjeti një vrimë në dyshek. Por para nuk gjeti.
Asnjë nga fqinjët nuk kishte parë gjë. Të paktën kështu thanë. Mbase edhe fshihnin ndonjë një gjë për ta thënë para telekamerave për të pasur pesë minutat e famës. Nuk na mbetej gjë tjetër veçse të ktheheshim në rajon për fazën e dytë të hetimit: raportin që do të shkonte drejt e në arkiv. Të kërkonim vrasësin do të ishte mund i shkuar dëm.
E nxori kokën nga shtëpia pikërisht kur po vulosnim derën. Një fytyrë rrumbullake si hëna e plotë, me një bluzë fosforeshente, të cilën gjoksi i saj përpiqej ta shqyente për të dalë jashtë, një fund të ngushtë dhe më të shkurtër nga mbrapa, sepse nuk ia lejonin bythët të ulej dhe pantofla lejlja. Isha ulur në timon, kur e pashë të shkonte drejt dy burrave që po vulosnin derën. U pëshpëriti diçka dhe ata treguan me gisht nga unë. U kthye mbrapsht dhe m’u afrua.
– Ku mund të flasim? – më pyeti, si të priste t’i lija takim.
– Këtu. Fol.
– Këto ditët e fundit kam parë një burrë t’i vinte rrotull shtëpisë. Trokiste dhe ia hapnin, por pastaj gruaja ia mbyllte gjithnjë derën në fytyrë. Ishte një burrë mesatar, gjysmë biond, me një shenjë në faqen e majtë. Kishte veshur xhup me ngjyrë të kaltër, një palë xhinse të arnuara te gjuri dhe atlete. Herën e fundit që e pashë të trokiste ishte pardje pasdite. Por ajo ia mbylli prapë derën në fytyrë.
– E pse nuk ia the këto policit që të mori në pyetje?
– Desha ta mendoja më parë. S’ia kam ngenë vajtje-ardhjeve nëpër polici e gjykata.
Sa orë rri duke parë fqinjët dhe kalimtarët? Ishte e qartë që rregullonte shtratin në mëngjes, vinte tenxheren në zjarr dhe pastaj bënte rojë në dritare.
– Mirë. Po të na nevojitesh, do të të njoftojmë.
Kur u ktheva në zyrë, reagimi im i parë ishte ta lija çështjen të shkonte drejt e në arkiv. Terroristë, grabitës, trafikantë droge, e kush ka kohë të merret me shqiptarë? Po të kishin vrarë një nga tanët, një grek, nga ata që tani hanë ushqime të shpejta apo krepa, do të kishte qenë ndryshe. Mes tyre le të bëjnë ç’të duan. Mjafton që u vëmë ambulancat në dispozicion për t’i zhvendosur.
Kush thotë se mësojmë nga gabimet? Unë nuk mësoj asnjëherë. Në fillim them se nuk do të bëj asgjë, por pastaj nis të më brejë ndërgjegjja. Mbase ngaqë më mërzit monotonia e zyrës, mbase ngaqë ka mbetur ende brenda meje pak nga instinkti i policit, të cilin nuk e ka përpirë të gjithin rutina, më pushton një dëshirë për të bërë diçka. U dërgova rajoneve të tjera të dhënat me përshkrimin e shqiptarit që më kishte dhënë trashaluqja. Gjithsesi, nuk bëhej fjalë për hetime të imtësishme. Mjaftonte një kontroll i shesheve. Omonian, Vathin, Koxian, Kumundurun dhe sheshin e metrosë së Kifisiasë. Sheshet… Bota është bërë një kopsht zoologjik së prapthi. Njerëzit i mbyllën në kafaze dhe kafshët bëjnë shëtitje nëpër sheshe duke na vëzhguar të çoroditura. E dija që përpjekja ime do të ishte një vrimë në ujë. Nuk kisha as shpresën më të vogël për ta kapur. Po ja që, pas tri ditësh, ma dërguan si pako nga Luca.
Trashaluqja erdhi e veshur si herën e parë. Vetëm se kësaj here kishte veshur këpucë, një palë demode me taka të larta, të cilat lëkundeshin nga pesha e saj, shtrembëroheshin një herë nga brenda e një herë nga jashtë, pastaj dukeshin sikur do të përqafoheshin, e më pas pendoheshin e ndaheshin dhe merrnin secila rrugën e saj.
– Është ai! – thirri sapo pa shqiptarin. E besova menjëherë dhe falënderova Zotin që nuk e kisha fqinje, për të më mbikëqyrur ditë e natë. Ishte ashtu siç e kishte përshkruar. Nuk i kishte shpëtuar asgjë.
Prandaj më kërkonte shefi tani. Për të më pyetur si shkonte marrja në pyetje. Thanasi nuk ma kishte sjellë mëngjesin, sepse ishte i sigurt se sapo të dëgjoja që më kërkoi shefi, do t’i lija të gjitha dhe do të ngjitesha me vrap lart.
– Detyra jote e vetme është të më sjellësh kafenë dhe kruasanin. Se kur do ta takoj shefin, e vendos unë, – i them i nxehur, ndërsa zhytem më thellë në poltronë për t’i treguar se nuk kam ndër mend të lëviz nga zyra gjithë mëngjesin.
Buzëqeshja shuhet menjëherë. E gjithë siguria e tij zhduket.
– Në rregull, – belbëzon.
– Ende këtu je?
Kthehet në vend dhe del me vrap nga zyra. Pres një minutë dhe ngrihem për të shkuar te shefi. Thanasi është gati të më tradhtojë, duke thënë sa andej-këtej se më tha që më kërkoi shefi dhe unë bëra sikur s’dëgjova. Dhe meqë shefi i merr vesh të gjitha, nuk i dihet se ç’mund të të bëjë. Le pastaj që ka edhe komplekse.
